Van bajesklant tot barista Gregory werkt veertig uur per week bij koffiebar Zuivere Koffie op de drukke en sfeervolle Haarlemmerdijk in Amsterdam. Zijn werkgever Jemuel Lampe is specialist in het re-integreren van ex-gedetineerden. ‘Het begint altijd met een schouderklopje.’
De ondernemerscarrière van Jemuel Lampe (45) begon in 2002 dankzij een Tante Agaath-lening (een vorm van startkapitaal). ‘Nadat ik een jaar had gewerkt in een ijssalon, kon ik die overnemen,’ vertelt hij. ‘Daardoor veranderde mijn netwerk. Ik had niet langer contact met jongens in de Haagse Schilderswijk, maar met de ondernemers van een winkeliersvereniging in Rijswijk. Ik kreeg een ander leven.’ Toch ging het nog één keer mis, erkent Lampe: ‘In 2005 hielp ik een zakelijk contact aan cocaïne. Daarvoor moest ik 58 dagen de cel in. Daarna zwoor ik nooit meer één voet in een gevangenis te zetten.’ En aan die belofte heeft hij zich gehouden – zij het dat hij vanochtend nog in de gevangenis was, maar dan zakelijk: in het Justitieel Complex Zaanstad vestigde hij in 2016 een bajesbranderij en -bakkerij. De producten worden binnen en buiten de gevangenis verkocht (bijvoorbeeld in drie tbs-klinieken).
Zuivere Koffie had Jemuel Lampe al in 2014 opgericht; de eerste drie jaar opende hij vijf winkels. De afgelopen tien jaar heeft Zuivere Koffie 137 mensen begeleid vanuit de bajes naar betaald werk. ‘Tien van hen hebben we zelf in dienst genomen, de rest is ergens anders werkzaam,’ zegt Lampe. Hij ontvangt bewust geen subsidie- of trajectgelden, ‘want ik wil niet dat de jongens kunnen zeggen dat ik het voor dat geld doe.’ Sinds vijf jaar richt Zuivere Koffie zich ook op business-to-business; die klantenkring telt inmiddels 350 bedrijven, waaronder Artis en (sinds kort) Schiphol.
Stigma
Jemuel Lampe heeft de laatste jaren iets zien veranderen in het imago van ex-gedetineerden. ‘Als ik een jaar of acht geleden de publiciteit zocht met mijn bedrijf, kostte dat klanten. Bedrijven waren heel terughoudend om met ons geassocieerd te worden. Dat stigma is inmiddels minder. En de krapte op de arbeidsmarkt is op dit moment zó groot dat onze medewerkers nu zelfs bij bedrijven op de Zuidas koffie maken. En bij kledingwinkel Four in de chique Van Baerlestraat hebben we een shop-in-shop. Dat is vooruitgang.’
Maar het stigma bestaat nog steeds, waarschuwt Lampe: ‘Het is nog altijd heel lastig voor ex-gedetineerden om ervaringsdeskundige te worden. Slechts enkelen mogen zich zo noemen. Je brood ermee verdienen is onmogelijk. Althans, in Nederland, want in België, Roemenië en Engeland nodigen ze me juist uit vanwege mijn ervaringsdeskundigheid. In Nederland kan het nog wel tien jaar duren voordat alle drempels zijn weggenomen.’ En dat is zonde, voegt Jemuel Lampe eraan toe, want in Nederland verlaten jaarlijks 38.000 mensen de gevangenis. ‘Vijftig procent van hen belandt op enig moment opnieuw in de bak. Het gaat dus om enorme financiële bedragen. Hoe mooi zou het zijn als we dat percentage naar beneden kunnen brengen?’
Mooi en ingewikkeld
De begeleiding van ex-gedetineerden heeft een aantal kenmerken, weet Jemuel Lampe uit ervaring: ‘Eén: je krijgt er niet voor betaald. Twee: je krijgt er grijs haar van. Drie: maatwerk is belangrijk. En vier: het gaat het altijd om de relatie. De ene keer geef ik een schouderklopje, de andere keer een schop onder iemands kont. Maar het begint altijd met dat schouderklopje.’
Het verhaal van Gregory (41) noemt Jemuel Lampe ‘mooi en ingewikkeld’. Ook Gregory’s levensverhaal is er namelijk een van ups en downs: ‘Tweeëneenhalf jaar geleden heb ik mijn broertje verloren,’ vertelt hij. ‘Aan Jemuel heb ik toen veel steun gehad.’ Ook Gregory viel nog een keer terug nadat hij op vrije voeten was gekomen. ‘Op een gegeven moment heb ik nog zeven weken gezeten. Daarna was ik helemaal klaar met de gevangenis. Bovendien heb ik een dochter van drie jaar. Ik moet me gedragen als vader, wil mijn naasten geen pijn meer doen.’ Jemuel: ‘Een gevleugelde uitspraak is: “De drie pijlers voor re-integratie zijn wonen, werken en wijffie.” Gregory is daarvan het levende bewijs. Ik heb een transformatie gezien bij hem. Hij heeft laten zien dat hij over doorzettingsvermogen beschikt. Het gaat om volwassenheid, om groeien als mens. Dat is de binnenverandering die nodig is.’
Kussentjes in de rug
Het vak van barista leerde Gregory bij een vestiging van Zuivere Koffie in een bank op de Zuidas: ‘Daar leerde ik koffie maken en schuimen. Ik heb natuurlijk ook kennis van koffiebonen, want ik moet een klant kunnen vertellen wat het verschil is tussen een cortado en een Americano.’ Hij wil helpen om van de Zuivere Koffie-vestiging op de Haarlemmerdijk (de eerste in Amsterdam) een succes te maken en zijn baas betrekt hem bij de inrichting, want Gregory heeft oog voor detail. Idee van hem: de kussentjes die bezoekers in hun rug kunnen leggen als ze tegen het raam aan de voorzijde zitten. ‘En ik heb onlangs gesuggereerd om de brownies en het bananenbrood van een prijskaartje te voorzien, bijvoorbeeld met prikkertjes.’ Dat is Gregory: een voormalige bajesklant die meedenkt met de Zuivere Koffie-klant.